Kolejka Marecka - zaciekawiamy Warszawą

W czasach, kiedy u nas nazwy ulic zmienia siĂŞ czĂŞÂściej niÂż skarpetki, budzi pewnÂą otuchĂŞ trwaÂłoœÌ nazwy ulicy Wiatracznej. Ma ona rodowĂłd naturalny, jednoznaczny i przekonywajÂący. Podczas dziewiĂŞtnastowiecznej parcelacji wytyczono tĂŞdy drogĂŞ z Grochowskiej do dziaÂłki, oznaczonej hipotecznie jako „Dobra GrochĂłw nr 26 - Wiatrak". Za 2000 rubli kupiÂł w 1913 roku Teodor Reinhert, syn koÂłodzieja z Radzymina czêœÌ tej osady o powierzchni 200 s¹¿ni kw. (s¹¿eĂą - ok. 1,78 m), nadajÂąc jej nazwĂŞ „TeodorĂłwka".

WkrĂłtce, w 1916 roku, przy³¹czono do Warszawy wieÂś GrochĂłw II z Florentynowem i Emilianowem, obok folwark GrochĂłw I Granzowa i grunty wsi Kawenczyn miĂŞdzy nimi poÂłoÂżone, dalej folwark i wieÂś Kamionek, wieÂś GocÂław i poÂłudniowÂą czêœÌ GocÂławka, wieÂś GĂłrki Grochowskie i koloniĂŞ Witolin (nale¿¹ce poprzednio do gminy Wawer). OtwarÂły siĂŞ przyszÂłoÂściowe rynki zbytu dla kunsztu piekarskiego. MaÂłe piekarnie wiejskie minionej doby nie zaspokajaÂły juÂż potrzeb nowej dzielnicy. PodchwyciÂł to Teodor Reichert, bardziej nowoczesny przemysÂłowiec i organizator niÂż tradycyjny rzemieÂślnik. Na swej „TeodorĂłwce" u zbiegu Grochowskiej z WiatracznÂą wystawiÂł wkrĂłtce du¿¹ piekarniĂŞ, ktĂłra przez siedemdziesiÂąt lat oparÂła siĂŞ zwyciĂŞsko wojnom i zniszczeniom, zmianom politycznym i gospodarczym. Solidne ceglane mury i wysmukÂły komin byÂły dla Grochowa okresu miĂŞdzywojennego takim samym symbolem dzielnicy, jak dla StarĂłwki kolumna Zygmunta i Zamek KrĂłlewski.

Przy samej Grochowskiej sÂąsiadowaÂły z WiatracznÂą odlewnie Âżeliwa Jarkowskiego przeniesione z Leszna (dawniej: Patzer i Syn), fabryka Konarzewskiego, siedziba Towarzystwa Przyjació³ Grochowa. Jego dziaÂłacze, miÂłoÂśnicy rozwoju tej dzielnicy, zachĂŞcali ró¿nymi sposobami do przenoszenia siĂŞ do niej znanych przedsiĂŞbiorcĂłw z lewobrzeÂżnej Warszawy, gdzie ograniczano juÂż rozbudowĂŞ przemysÂłu. Tak trafiÂły na ulicĂŞ KorytnickÂą z Miodowej warsztaty stolarskie ÂŁuczyĂąca i SobaĂąskiego. ZakÂład zatrudniajÂący w ÂśrĂłdmieÂściu zaledwie 20 osĂłb daÂł na Grochowie pracĂŞ 70 robotnikom. W obszernych halach, nowoczeÂśnie wyposaÂżonych, wytwarzano stolarkĂŞ budowlanÂą, powszechnie stosowanÂą w nowo wznoszonych kamienicach i willach. RĂłwnieÂż zza WisÂły, z ulicy Dobrej, przeniosÂła siĂŞ na WiatracznÂą sÂławna wytwĂłrnia blach dziurkowanych „SITO" rodziny SzeliĂąskich. Przed II wojnÂą - jako jedyna w stolicy - opanowaÂła dla przemysÂłu chemicznego i farmaceutycznego produkcjĂŞ sit najdrobniejszych z otworami rzĂŞdu 0,1 mm.

W okresie miêdzywojennym powstawa³y wiêc na Grochowie liczne przedsiêbiorstwa ró¿nych bran¿. Jedna tylko piekarnia Reicherta nie ba³a siê konkurencji. Ale by³ to ju¿ inny Grochów. Zaludnienie tej dzielnicy wzros³o dziesiêciokrotnie, wiêc Reichert z trudem nad¹¿a³, mimo swej energii i znajomoœci fachu.

Podobno zachwycaÂł siĂŞ kaÂżdym ziarnkiem zboÂża i mawiaÂł, Âże to diament Âżycia, ktĂłry mÂłynarz i piekarz powinni umiejĂŞtnie przerobiĂŚ na brylant. JeÂśli w szlifierni nie zdmuchuje siĂŞ pyÂłu diamentowego do Âśmietnika, tak samo w piekarni nie wolno niczego marnowaĂŚ. MÂąkĂŞ sprowadzaÂł z najlepszych mÂłynĂłw, jak SÂłodowiecki MÂłyn Parowy Mayznera i Goldflama z ulicy Marymonckiej (stare nasze warszawskie powiedzonko brzmiaÂło: „Delikacik z marymonckiej mÂąki").

WkrĂłtce wybuchÂła II wojna i nie moÂżna byÂło wybrzydzaĂŚ. NajwaÂżniejszy staÂł siĂŞ chleb jakikolwiek, byle codzienny. Piekarz z Wiatracznej wykonywaÂł swĂłj obowiÂązek z nawiÂązkÂą. DostarczaÂł chleb za darmo wielu najbardziej potrzebujÂącym z bliskiego i dalszego sÂąsiedztwa.

Jerzy Kasprzycki, Korzenie miasta Tom III Praga


(pisownia zachowana)