Kolejka Marecka - zaciekawiamy Warszawą

weldon napisał:

nijak nie ma potwierdzenia w jakichś informacjach

Potwierdzenie - w jedną, czy drugą stronę - jest osiągalne. Tylko nie tu i nie w książkach. W archiwach trzeba szukać

Od razu ze smutkiem dodam, że potrzeb archiwalnych mam aż nadto (co gorsza, przeważnie za zachodnią granicą) i nigdzie się w związku z tą - skądinąd naprawdę ciekawą - historią, nie wybiorę Ale z pewnością, dałoby się coś znaleźć: potwierdzającego albo obalającego różne opisane powyżej tezy.

Jeszcze w sprawie gajowego Wacława Miecznikowskiego. Na dostępnej w sieci liście więźniów Pawiaka (http://www.stankiewicze.com/pawiak/nazm3.htm ) też go nie ma. Oczywiście, lista jest niekompletna (od połowy 1943 r. w miarę dokładne dane pochodzą jedynie z "Serbii").

weldon napisał:

Mz podstawą, o którą opierają się pozostali, jest informacja na tablicy w Opaleniu

Jak znam życie, masz rację. Nikt nie wymaga, żeby na takiej tablicy podawać źródła. Czasem napiszą, jak było a czasem po prostu napiszą... Trudno, kto chce wiedzieć, musi sam szukać, taka dola

Kilka informacji dodatkowych:

"10 maja 1943 r. wyszła z kanałów grupa 34 Żydów bojowników getta. Wśród nich był między innymi Marek Edelman i Cywia Lubetkin. Miejsce w którym wyszła cała grupa nie jest ściśle określona. Marek Edelman twierdzi, że była to Prosta przy Twardej, a główny organizatorów ich wyjścia Kazik Rotem mówił mnie w 2008 r., że było to Prosta na zachód od Żelaznej.. Gdy powstanie chyliło się ku upadkowi kilkudziesięciu bojowników skryła się w kanałach. „Kazik” Sycha Rotem dotarł do nich w dniu 8 maja 1943 r. i wraz z polskimi „kanalarzami” doprowadził kanałami z Franciszkańskiej, Nalewkami, Gęsią, Smoczą, Nowolipiem, Żelazną do Prostej.

Jak wspomina M. Edelman: Co pewien czas Niemcy wpuszczają gaz trujący. W tych warunkach w kanale, wysokim ba siedemdziesiąt centymetrów, gdzie nie można się wyprostować, a woda sięga do ust, czekamy czterdzieści osiem godzin na wyjście. Co chwilę ktoś mdleje. Najbardziej męczy pragnienie. Simcha Rotem pisze: 10 maja, o godzinie piątej zero zero staliśmy już u włazu na ul. Prostej.

Czekaliśmy na ciężarówki .…Wreszcie nadjechała ciężarówka z Krzaczkiem i trzema chłopakami: byli to Jurek, Rysiek i Wacek… Wszyscy byli Żydami, ale wyglądali na Polaków. Osłanialiśmy właz na ul. Prostej, bo na rogu Żelaznej w odległości jakieś 100 metrów stała warta ukraińsko-niemiecka, która pilnowała małego getta. Podnieśliśmy klapę. Ludzie zaczęli wychodzić…. Tłum ciekawskich, który stale rósł i otaczał nas już ze wszystkich stron. Nadszedł oficer polskiej policji i zaraz skierował się do warty niemieckiej.

Podszedłem do niego i uprzejmie, ale stanowczo poinformowałem, że tu odbywa się akcja polskiego podziemia i lepiej będzie, żeby zachowywał się tak, jakby niczego nie widział. Posłuchał i odszedł…. Nagle zobaczyłem, że z kanału już nikt nie wychodzi. Kazałem Krzaczkowi ruszyć. Na ciężarówce było trzydziestu kilku bojowców. Samochód ruszył. W tym momencie Cywia [Lubetkin] kazała mi zatrzymać ciężarówkę i wrócić po tych , którzy zostali w bocznym kanale. Odmówiłem.

Powiedziałem, że jestem dowódca akcji i że głupotą będzie zatrzymać się teraz, kiedy Niemcy SA w pobliżu. Ciężarówka jest pełna, a druga zamówiona, nie dojechała. Jak odwieziemy wszystkich do lasu [Łomianek], spróbujemy wrócić i wyciągnąć resztę.

Rysiek, Jurek i Wacek wrócili następnego dnia. Niestety rozpoznano ich i wskazano Niemcom. Zostali zabici na Pl. Bankowym. Większość uratowanych, przewieziona do Lasów Wyszkowskich, zginęła później w tragicznych okolicznościach"



Znalazłem tez informację, że na ogrodowej 29 mieścił się schron bojowców Żydowskiej Organizacji Bojowej.
Ukrywało się w nim 40 bojowców walczących w getcie i wyprowadzonych kanałami przez Stefana Grajka 30 kwietnia 1943 r., po czym udało się ich przewieść i ukryć w Łomiankach.

Czyżby to była ta grupa z Zakładów Toebbensa i Schultza?
Zgadza się: "Po I Wielkiej Akcji Wysiedleńczej w 1941 (Stefan Grajek, właściwie Szloma Grajek)działał na terenie szopów Schultza i Toebbensa.
Z jego inicjatywy wykopano tunel, przez który grupa bojowników getta przeszła z ulicy Leszno na Ogrodową po aryjskiej stronie miasta."
Co prawda Medyński mówi o 80 uciekinierach, ale w takim razie możliwe, że tych grup było więcej, a jak tak, to wychodzi na to, że tych "bohaterów w cieniu" też jest więcej.


EDIT: okazuje się, że jest:

"29 kwietnia kanałami wychodzi na polską stronę pierwsza, około czterdziestoosobowa, grupa bojowców. Kieruje nią dowódca w szopach Többensa Eliezer Geller. Jednak największy dramat polega na tym, że wychodzący bojowcy właściwie nie mają się gdzie podziać. Hannie Krall Edelman opowie, że jednego ze swych żołnierzy cały czas zwodził, że adres po aryjskiej stronie da mu później. „Nie czas. Jeszcze za wcześnie. (...) Miałem mu powiedzieć, że nie ma takiego miejsca? Więc powiedziałem: "Jeszcze za wcześnie..."

Tak samo wygląda sytuacja grupy Gellera. Gdy kończy się po kilku dniach amunicja, wszystkie grupy zbierają się w piwnicy na Leszno nr 56, gdzie zapada decyzja o wyjściu kanałami na drugą stronę muru.

Dowódcy w gruncie rzeczy muszą udawać, że wszystko jest pod kontrolą: po drugiej stronie czekają łącznicy, samochody i partyzantka leśna. Niestety – wyjść mogą tylko zdrowi. Ranni zostają, ukrywają się w tzw. Szpitalu, ostatniej kryjówce trzymanej w niepodpalonym jeszcze domu. Wejście do niej prowadzi przez kaflowy piec, przez który trzeba się przeczołgać. Dowódca Geller nie mówi jednak rannym, że pozostali wychodzą z getta – mało tego, ze ściśniętym gardłem oszukuje ich, tłumacząc, że wróci po nich za kilka dni.

Jeden z bojowców, Aron Karmi, wspomina Agnieszce i Alicji Maciejowskim:
„Wszyscy stoimy już przed piecem i Eliezer mówi do Guty Kawenoki: – Ty zostajesz z rannymi, nie można zostawić ich bez opieki. A Guta walczyła z nami cały czas, nie była ranna. Zaczyna płakać i mówi: – To dlatego, że jestem kobietą, ty myślisz, że nie będę mogła walczyć w partyzantce? Ale to był rozkaz, rozkaz musi wykonać. Coraz bardziej płacze i pyta: – Eliezer, czemu ty mi to robisz? A wtedy podchodzi Lea Korn, druga dziewczyna z naszej grupy, miesiąc temu straciła męża, i mówi: – Eliezer, ja zostaję. I nie czekając na odpowiedź, wsuwa się do tego kaflowego pieca. Staliśmy tak może jeszcze chwilę, dwie, bo każdy czuł, co się tutaj wydarzyło. Ona wiedziała, gdzie my idziemy, i wiedziała, co się stanie z tym domem”.

Relacje co do przejścia grupy są sprzeczne. Stefan Grajek twierdzi, że to on wyprowadza bojowców, ale inne dostępne relacje mówią, że kanałami przeprowadza żobowców Reginka Fuden „Lilit”. Sam Grajek miał przygotować po aryjskiej stronie bezpieczny przerzut, a załatwił tyle, że znajomy dozorca domu przy ulicy Ogrodowej 29, gdzie wyszli, godzi się wpuścić całą grupę na strych.

Dwoje bojowców – w tym „Lilit” – decyduje się jednak wrócić do getta, by wyprowadzić pozostałych. To się nie udaje – już w trakcie przechodzenia przez getto niemal wszyscy zostają zabici.

Po ponad dwóch dobach dociera wreszcie ciężarówka z Tadkiem Szejngutem, łącznikiem ŻOB z drugiej strony muru, i porucznikiem Tadeuszem Gaikiem „Krzaczkiem” z Gwardii Ludowej. Wywożą ludzi do zagajnika w Łomiankach. Tam dostają karabiny, których nie udało się dostarczyć do getta." - ~Marek Edelman

Eliezer Geller lub Eleizer Geller pseud. Eugeniusz - "Podczas powstania w getcie warszawskim był jednym z dowódców wojskowych ŻOB-u, dowodząc 8 lub 9 grupami bojowymi, walczącymi na terenie szopów Többensa i Schulza, w rejonie ulic Leszno, Nowolipki i Smocza. Gdy jego bojowcom zabrakło amunicji, a sytuacja stała się beznadziejna, 29 lub 30 kwietnia wycofał się wraz z grupą ok. 40 bojowców, kanałami na stronę aryjską. Ukrywał się wraz z kilkoma innymi powstańcami w tym Tosią Altman w Fabryce Błon Celuloidowych przy ul. 11 Listopada 10 na warszawskiej Pradze. 24 maja 1943 r., w fabryce wybuchł pożar i doszło do eksplozji, w wyniku której zginęli lub zostali aresztowani wszyscy ukrywający się Żydzi, z wyjątkiem Gellera, który mimo poparzeń wymkną się i wmieszał w tłum gapiów."

Zginął w Auschwitz, wcześniej dał się nabrać na  Hotel Polski.

Zastanawia mnie ta popularność kiepskiego w sumie do ukrycia miejsca, jakim był ten zagajnik w Burakowie, aczkolwiek wychodzi na to, że dla wielu okazał się szczęśliwym miejscem, biorąc pod uwagę, co się stało z tymi, którzy trafili na 11 listopada, albo z tymi z wyszkowskich lasów.

Na słowo nie uwierzysz? :?



Nie wszystko pamiętam, ale cześć informacji pochodzi z witryny Urzędu Dzielnicy Wola - http://www.przewodnik.wola.waw.pl/page/ … ion_id=28, cześć z innych publikacji w necie, które w natłoku zbierania informacji - robiłem sobie trasy po Woli i ten wpis, niejako, przy okazji wyszedł - umknęły mi

Wspomnienia Edelmana tez znalazłem w jakimś artykule w necie.

Informacje o Sprawiedliwych wziąłem z witryny Yad Vashem, trochę informacji znalazłem w "Wojennych Łomiankach" i "Historii Łomianek" Kazimierza Medyńskiego.

Na razie to wszystko

Żeby już w nieskończoność nie przerabiać tekstu powyżej, dobiję sobie jeszcze jeden post. Inna rzecz, że trochę o tamtym a trochę o czym innym.

Zajrzałem pod podany przez Ciebie link do stron UDz Wola: http://www.przewodnik.wola.waw.pl/page/ … tion_id=28 . O Ogrodowej 29 (i nie tylko, popatrzyłem też nieco po bokach) autorzy wiedzą niewiele. Dodać by wypadało, że w styczniu 1942 Czerniaków uroczyście otwierał tam sierociniec dla dzieci ulicy. W getcie mieszkał tam także Adolf Berman (i czego bym nie sądził o pewnych aspektach jego działalności, to postać bardzo ważna) a także - u Bermanów - siostra Emanuela Ringelbluma.

I - żeby nie było, że od innych wymagam a sam to nie - źródła powyższych informacji :
- Rachela Auerbach "Warszewer cawoes [Warszawskie testamenty]" s. 191
- Adolf Berman "Wos der gojr hot mir baszert. Mit jidn in Warsze 1939 - 1942 [Co mi przeznaczył los. Z Żydami w Warszawie]" s. 56, 57
- Marian Fuks, Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego, Warszawa 1983, s. 246
- Adolf i Barbara Bermanowie „Zagłada getta w Warszawie” Biuletyn ŻIH nr 45-46 styczeń-czerwiec 1963 s. 142

A żeby nikt sobie nie myślał, że czepiam się tylko spraw żydowskich, datę założenia jurydyki Leszno wspomniana wolska strona tez podaje błędnie, o 12 lat

Owszem, jest 1660, przy opisie Leszna.

Krótko mówiąc, marnie się to źródło prezentuje od strony formalnej a także - i to już zgroza - wewnętrznej spójności. Bo skoro w jednym miejscu piszą co innego a gdzie indziej inaczej...

Internet jest u nas - przynajmniej w branży historycznej, innym się tak mocno nie przyglądam - na ogół dziadowski, niestety. Ludzie tak strasznie chcą coś publikować, że już im wszystko jedno, co to będzie, byle było A rozmaite instytucje - wcale niekoniecznie urzędy dzielnic, takie parafie choćby - potrafią być naprawdę zabawne i publikować na swoich stronach cudeńka. Co nie znaczy, że takich miejsc, czegoś poszukując, nie odwiedzam. Zawsze jednak sprawdzam gdzie indziej - i jeśli się potwierdzi, świetnie.

Bardzo proszę, nie dziwcie mi się, że jestem nieufny. Parę razy już z rozpędu strzeliłem gafę a bardzo nie lubię, kiedy się okazuje, że to inni mają rację. Teraz się pilnuję, bardzo (i innych też ). A podawanie przy tekście źródeł nie jest złe także od tej strony, że zawsze w ostateczności można zrobić minkę uciśnionej niewinności i cichutko załkać: oszukali mnie...

Tak całkiem przy okazji, strony Śródmieścia (choć je bardzo szanuję i się kłaniam uniżenie i w ogóle...) też nie wyglądają na wiarygodne źródło. Takie Nalewki, coś na czym łatwo się potknąć, bo historia zagmatwana potwornie Czytam...

Po wojnie - przy przeprowadzaniu ul.M.Nowotki (obecnie Gen.Andersa) Nalewki zostały podzielone. Przy starej nazwie pozostał odcinek od ul.L.Zamenhofa do S.Dubois. Fragment od Długiej do wejścia do ogrodu Krasińskich przemianowano na ul.Bohaterów Getta

Konia z rzędem temu, kto mi pokaże plan sprzed 1946 roku z takim przebiegiem Nalewek. Skrzyżowanie Nalewki-Zamenhofa? Chyba tu na forum tego nie mamy.

(itd.)

Nie mam pojęcia, która jest obowiązująca, a która prawdziwa. Znam ze dwie, pewnie jest ich więcej - nigdy się jakoś nad tym nie zastanawiałem (ale ja się w Nalewkach nie specjalizuję ).

weldon napisał:

Tajfunów nie ma

Może i dobrze. Jakby za Sawickim napisali, że to taki goliat-węglarka był...