Kolejka Marecka - zaciekawiamy Warszawą

marcinguzek · 9.05.2021 15:58:43

Jakiś czas temu, na odkrywca.pl pojawił się wątek pokazujący zdjęcia z przedwojennych warsztatów wojskowych;
https://forum.odkrywca.pl/topic/769134- … skie-kamo/
ponieważ w dyskusji były sugestie, że mogą to być warsztaty 3 Batalionu Pancernego na Górczewskiej, zaiteresowałem się tematem; przypomnę że o obiekcie, który używał przed II wojną adresów policyjnych Górczewska 44a lub Zawisza 33 pisaliśmy już na tym forum :
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/viewto … 949#p35949
obiekty to XIX wieczna fabryka Parowóz znajdująca się na Kole obok torów kolei obwodowej;

Fabryka produkowała "przemysłowe kolejki wąskotorowe" głownie trakcje (tory, zwrotnice itp.) montowała przysyłane w częściach wagoniki przemysłowe, oraz sprzedawała małe parowozy do wąskotorówek, swojej niemieckiej firmy matki O&K; kolejki wąskotorowe produkowane przez 'Parowóz' przeznaczone były głownie dla cukrowni

Po I wojnie światowej nie wznowiła produkcji a zabudowania i teren przejęło wojsko; najpierw urzędowali tu saperzy a od 1933, 3 Batalion Pancerny;
https://pl.wikipedia.org/wiki/3_Batalion_Pancerny

Wracając do zdjęć padła sugestia że przedstawiają one adaptacje zakupionych w Anglii czołgów Vickers (czołg lekki Vickers Mk. E) przed wprowadzeniem do służby w 1934, ponieważ czołgi wyglądają na nowe i pomalowane są w tzw. kamuflaż japoński, którego używano w latach 1932-36

Czołgów tych używał właśnie 3 Batalion Piechoty a w literaturze możemy się dowiedzieć, że adaptacje odbywały się właśnie w warsztatach tego Batalionu; niestety na podstawie zdjęć wewnątrz hal trudno jednoznacznie określić gdzie?

oto moje hipotezy:
Górczewska 44a/Zawiszy 33: na zdjęciach widzimy typowe XIX wieczne hale fabryczne - niskie, ze skośnymi dachami ze świetlikami; duże okna o półokrągłym zwieńczeniu; takie budynki widzimy na rycinie z 1913; budynki przetrwały w niezmienionej formie do Powstania, co widać na zdjęciach lotniczych; w zakładach pracowało przed I wojną 400 (w szczytowym okresie podczas okupacji 800) co świadczy o ich wielkości;

Hala montażowa Centralnych Warsztatów Saperskich, które były ulokowane przy Zawiszy 33, wydaje się bardzo podobna do tych przedstawionych na zdjęciach z odkrywca.pl

źródło: Przegląd Wojskowo-Techniczny. R. 2, 1928, t. 4, z. 6, Saper

w źródłach (Magnuski) podaje się też enigmatycznie, że przeróbki czołgów Vickers odbywały się również w warsztatach Państwowych Zakładów Inżynierii, w skrócie PZInż; Państwowa Wytwórnia Saperska (wcześniej Centralne Warsztaty Saperskie) był w strukturach PZInż

druga lokalizacja gdzie były również warsztaty 3BPanc to Fort Wola; nie wydaje mi się żeby na terenie starego fortu rosyjskiego były XIX wieczne hale przemysłowe?

niemieckie zdjęcie lotnicze z okresu okupacji

podczas okupacji na terenie Fortu Wola znajdowały się niemieckie samochodowe warsztaty remontowe które naprawiały między innymi gąsienicowe transportery opancerzone; oprócz lakierni czy blacharni była tam też silnikownia; zapewne okupant wykorzystał przedwojenne warsztaty 3 Batalionu Pancernego;
wspomnienia robotnika który pracował w Forcie Wola w latach 1943-44, pozwalają zapoznać się z organizacją pracy warsztatów remontowych dla potrzeb wojska:
http://www.warszawa.pl/za-oknem/fort-wola-1943-1944/
powyższe sugeruje, że remonty Vickersów mogły odbywać się również w Forcie Wola

zdjęcia "z ziemi" Fortu Wola podczas okupacji:
http://warsawid.blogspot.com/search/label/Fort%20Wola

Gdziekolwiek nie były by wykonane zdjęcia remontowanych Vickersów warto pamiętać, że gdy oglądamy je podczas defilad w Warszawie, w 20-leciu międzywojennym, to na pewno są to czołgi 3 Batalionu Pancernego, który stacjonował na Woli, przy Górczewskiej i w Forcie Wola

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (26.07.2021 20:52:07)

marcinguzek · 13.05.2021 22:27:03

Dla zainteresowanych historią służby czołgu Vickers E w Wojsku Polskim, polecam:
https://dobroni.pl/artykul/czolg-lekki-vickers/565957

mnie zaintrygował fragment:
"We wrześniu 1931 roku podpisano umowę zakupu 50 czołgów Vickers Mk.E Typ A (...). Czołgi przybyły od lata 1932 do początku 1933 roku. (...). Na żądanie strony polskiej wprowadzono w nich pewne ulepszenia (...). Prawdopodobnie ulepszono też same silniki. Modyfikacje te były opracowane na polskie żądanie przez producenta, natomiast czołgi przerabiano już w Polsce (w warsztatach 3. batalionu pancernego i zakładach PZInż). Oficjalnego odbioru czołgów Wojsko Polskie dokonało dopiero po dokonaniu opisanych przeróbek, w sierpniu 1934 roku"

na ulicy Górczewskiej 44a, w latach 30, znajdowała się Państwowa Wytwórnia Saperska należąca do PZInż a od 1933, 3 Batalion Pancerny. Zapewne ta zmiana nazwy i przeznaczenia zakładów przy Górczewskiej powoduje, że podawane są zarówno warsztaty PZInż jak i warsztaty 3BPanc jako miejcie przeróbki Vickersów.

o tym że Państwowa Wytwórnia Saperska, była zakładem przygotowanym i przystosowanym do "produkcji" (modyfikacji, ulepszeń) sprzętu pancernego może świadczyć wyprodukowany tam w 1928, "Wagon pancerny elektrospalinowy wz.28"

dla zainteresowanych więcej informacji tu>>
http://derela.pl/wagon28_pl.htm

Państwowej Wytwórni Saperskiej przypisuje się również modernizację wagonu szturmowego nr 423502, będącego w składzie Pociągu pancernego nr 13 "Sosnkowski"

więcej ino o samym pociągu i wagonie tu>>
http://derela.pl/gspl.htm

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (20.05.2021 18:30:08)

marcinguzek · 22.05.2021 11:34:50

1 Dywizjon Samochodowy

W latach 1933-35 stacjonował w obiekcie przy Górczewskiej 44a, 1 Dywizjon Samochodowy (który wszedł później w skład 3 Batalionu Pancernego)

warsztaty samochodowe Górczewska 44a

w opracowaniu A. Jońcy nt. Vickersów w polskiej armii, znajdujemy taki fragment:
(w 1932) Zakłady Vickersa zobowiązały się do wprowadzenia poprawek i skonstruowania nowego haka pociągowego, tak by było możliwe holowanie armaty 105 mm wz.29. (...) Poprawiony według polskich wymagań ciągnik znalazł się w Polsce w połowie 1933 roku „...Pojazd ten, który już wcześniej dwu-krotnie – w marcu i październiku 1932 roku, był poddany próbom technicznym w Polsce, został ponownie wysłany do Warszawy po modyfikacjach dokonanych w Elswick...” (notatka z 19 czerwca 1933 roku).

w opracowaniu J. Korbala (WLU Tom 218), publikowana jest notatka o 1 dyonie sam. i ciągniku artyleryjskim Vickers'a

zestaw który przemieszczał się Górczewską do Babic wyglądał tak:

wspomniany wózek, na którym porusza się haubica, mógł być wyprodukowany w warsztatach na Górczewskiej (na zlecenie WIBI); tłumaczyło by to obecność zestawu w koszarach 1 Dyonu Sam.

na kolejnym zdjęciu widoczne prawdopodobnie maszty radiostacji transatlantyckiej w Babicach

Pojazd nie wszedł na wyposażenie polskiej armii (wg A. Jońcy); prototyp który widzimy na zdjęciach do września 1939 był przechowywany w warsztatach na Górczewskiej

więcej informacji o ciągniku artyleryjskim Vickers 4 tony (a także czołgu lekkim Vickers mk. E)
http://www.wydawnictwostratus.pl/assets … polska.pdf

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (22.05.2021 16:55:05)

marcinguzek · 29.08.2021 09:32:19

Brama 3 BPanc ul. Górczewska 44a

zdjęcie bramy jednostki, do której wjazd był nieistniejącą dziś ulicą Zagłoby (adres policyjny Górczewska 44a), zdjęcie pochodzi z odkrywca.pl

oznaczenie obiektu na fotoplanie z 1935 można zobaczyć tu
http://www.warszawa1939.pl/obiekt/gorczewska-44a

jako ciekawostka: na niemieckiej mapie wojskowej datowanej 1939, są oznaczone warsztaty 3BPanc (jeszcze jako 'Haupt Pionier werkstätten' czyli Centralne Warsztaty Saperskie a taką funkcję obiekt pełnił do 1933)
http://maps.mapywig.org/m/City_plans/Ce … milgeo.jpg

marcinguzek · 4.09.2021 11:17:33

3 Batalion Pancerny i Sporty Motocyklowe

Poszukując w internecie informacji o 3BPanc, natknąłem się na takie zdjęcie

zdjęcie jest zrobione na Woli, widoczna w tle kamienica Wolska 66 stroi do dziś; uczestnicy rajdu mają charakterystyczne berety pancerniaków oraz są w kombinezonach wojsk pancernych (dla załóg wozów bojowych przewidziano, drelichowe kombinezony koloru khaki z dwiema kieszeniami zwany „opończą”);

z opisu na stronie z której pochodzi zdjęcie
http://karnasiewiczstudio.pl/pl-PL/pole … -1981.html
można się dowiedzieć, że zostało zrobione podczas VII Patrolowego Rajdu Motocyklowego, w maju 1937

Rajd był organizowany przez sekcję motocyklową WKS Legia, gdzie większość oficerów była związana z 3 Batalionem Pancernym na Woli!
(przytlej okazji można dodać że 3BPanc maił w 1939 na swoim stanie ponad 100 motocykli)

na czerwono oznaczono dowódców i oficerów związanych z 3 Batalionem Pancernym, którzy organizowali Rajd w 1937

Dowódcy 3 BPanc na trasie rajdu: pułk E. Wyrwiński, mjr W. Stankiewicz (w charakterystycznym mundurze wojsk pancernych kurtka skórzana wz.36 i czarny beret) oraz organizator rajdu ppłk. K. Hodała

ppłk dypl. Karol Hodała, dowódca 3BPanc (IX 1935 – IX 1937)
Działacz i członek zarządu klubu od 1938 r. a wcześniej prezes Sekcji Motocyklowej WKS Legia.
https://timenote.info/pl/Karol-Hodala

ppłk Eugeniusz Wyrwiński, dowódca 3Bpanc (22 XII 1934 – IX 1935)
Od 1 marca 1937 roku do 3 kwietnia 1938 roku obowiązki służbowe łączył z funkcją prezesa Wojskowego Klubu Sportowego „Legia” Warszawa.

ppłk dypl. kaw. Witold Stankiewicz
I zastępca dowódcy 3 BPanc
Członek Sekcji Motocyklowej. Zawodnik a później działacz motocyklistów Legii. Organizator terenowych rajdów motocyklowych.

Na zdjęciu, z innymi działaczami sportów motorowych WKS Legia kpt. Rybiński (drugi od lewej), Kierownik Warsztatów 3 BPanc przy Górczewskiej 44a; komisarz sportowy podczas rajdu w 1937

Kpt. br. panc. Czesław RYBIŃSKI
Zawodnik Sekcji Motocyklowej z drugiej połowy lat 30-tych. Działacz motocyklowy, organizator wyścigów i rajdów terenowych. W wojsku był „pancerniakiem” w stopniu kapitana. Od połowy lat 30 kierował warsztatami 3 baonu pancernego;
https://timenote.info/pl/Czeslaw-Rybinski

Można dodać, jeszcze dowódcę 3BPanc, który ze względu na pełnione funkcje miał duży wpływ na rozwój sportu motocyklowego (i zapewne uczestniczył w przygotowaniu rajdu); na zdjęciu z imprezy PZMot (Mayer pierwszy z lewej)

ppłk Andrzej Meyer, Prezes Sekcji Motocyklowej 1937-1939, od września 1937 do 1939 był dowódcą 3 batalionu pancernego w Warszawie.

Uczestnikiem Rajdu był por. Stanisław Łętowski, który był adiutantem 3 BPanc batalionu; startował na Sokole 1000 (CWS) z przyczepką (więc, to może jego widać na zdjęciu na Wolskiej, na czele kolumny motocykli ?);
związany z 3 Bpanc, był zapewne startujący w barwach WKS Legia, st. sierż (straszy majster wojskowy) Stefan Polinarek , oddelegowany do Biura Badań Technicznych Broni Pancernych (BBT Br. Panc.) gdzie kierował słynnym ciężkim czołgiem 10TP;
widoczny na zdjęciu z Rajdu z numerem startowym 28 (również Sokół 1000 z przyczepką, pasażer sierż. Szymakowski)

Wracając do zdjęcia, które rozpoczyna wątek z Wolską 66; przedstawia ono zapewne jakiś przejazd techniczny (motocykle nie mają nr startowych); może motory prowadzone są na parking na noc, na przegląd? ... a może uczestnicy jada odwiedzić kolegów z 3Bpanc? w rajdzie uczestniczyli pancerniacy z prawie wszystkich batalionów pancernych w Polsce; z relacji z rajdu dowiadujemy się, że takie wizyty miały miejsce podczas Rajdu w 2Bpanc w Żurawicy i 5Bpanc w Krakowie; Fort Wola gdzie stacjonował batalion jest ok 2.5km (5 min motorem) od miejsca wykonania zdjęcia a warsztaty na Górczewskiej 44a ok 1km ...

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (25.09.2021 18:11:08)

marcinguzek · 11.12.2022 12:08:39

Fort Wola

trochę zdjęć z 3bpanc z Fortu Wola z 1937 (źródło odkrywca.pl)

w tle widoczna wieża starego kościoła Mariawitów przy Wolskiej oraz słupy trakcyjne pętli tramwajowej przy cm. Wolskim
kierunek wykonania zdjęcia na lotniczym z 1944

biały budynek, widoczny za żołnierzami, stał do 2016!
widok z google maps

link do archiwalnego widoku
https://maps.app.goo.gl/LxrJoxab8jpp9tWe8

pomoc w identyfikacji - Daros /Warszawska Identyfikacja, dzięki!