Kolejka Marecka - zaciekawiamy Warszawą

Jakoś trzeba zacząć... To od pierwszego źródła: W. Bartoszewski „Dni walczącej stolicy”.
Relacje świadków również zamieszczam – to może być ciekawe uzupełnienie tego kalendarium.



O godzinie 7 rano łączniczki alarmowe Chruściela przejęły rozkaz o wybuchu powstania i rozpoczęły kolportaż.

Jeszcze tego dnia, codzienny biuletyn radiowy „AR”, kolportowany przed południem podawał ostrzeżenie następującej treści:
„W ostatnich dniach zdarzył się na terenie Warszawy szereg wypadków lekceważenia sobie środków ostrożności w stosunku do okupanta. Lekkomyślność ta pociągnęła za sobą wiele niepotrzebnych i bolesnych ofiar. Należy pamiętać, ze nie czas jeszcze na dekonspirację.”

W tym samym czasie, Warszawa była miejscem aktywnego transportu broni do punktów mobilizacyjnych.

Około godziny 13.50, na Żoliborzu, padają pierwsze strzały Powstania Warszawskiego. Powszechnie uznaje się żołnierza AK, Zdzisława Sierpińskiego „Marka Świdę” za człowieka, który rozpoczął powstanie. Jego relacja:
„Kiedy drużyna, którą prowadziłem z transportem broni zbliżyła się z ul. Kochowskiego na ul. Krasińskiego, szeroką arterię na Żoliborzu, od strony Powązek nadjechał samochód z żołnierzami niemieckimi.
Muszę powiedzieć, ze był właściwie taki moment, kiedy zupełnie wyraźnie obserwowaliśmy się wzajemnie i widać było, że Niemcy robią jakiś rachunek zysków i strat – czy zacząć starcie, zacząć walkę z nami, czy udać, że nie zwracają uwagi na kilkunastu młodych ludzi, już w butach z cholewami bądź ubranych przynajmniej od spodu w mundury, bo od góry, mimo gorącego dnia, w płaszcze, pod którymi schowana była broń: pistolety maszynowe, broń krótka, granaty. Jak gdyby zastanawiali się, czy doprowadzić do tego starcia, czy nie.
W pewnym momencie zdecydowali się i rozpoczęła się walka. Walka, z której wyszliśmy właściwie z pełnym sukcesem, ponieważ obrzuciliśmy samochód niemiecki granatami, sami nie ponieśliśmy strat. Samochód się zapalił, Niemcy zostali pokonani, nam udało się przeskoczyć przez ulicę i dojść na miejsce zbiórki, gdzie już była reszta 9 kompanii dywersyjnej, której stanowiliśmy jedną ze składowych części”.

Zaalarmowane powyższymi wypadkami pogotowie policyjne przeprowadziło obławę, w wyniku której zaskoczone plutony Organizacji Wojskowej PPS (wchodzące w skład sił Obwodu AK Żoliborz), w rejonie ul. Suzina, Harcerskiej i Slowackiego, poniosły spore straty.

Formacje policyjne obsadziły wiadukt nad Dworcem Gdańskim i główne skrzyżowania ulic Żoliborza, co znacznie utrudniło przebieg mobilizacji i kontakt ze Śródmieściem.

Około godziny 16.30 Reiner Stahel zarządził alarm garnizonu.

Przedwczesna strzelanina (ok. 16.30) w Śródmieściu  - na pl. Napoleona, ul. Mazowieckiej i na pl. Dąbrowskiego.

17.00 – godzina „W”.

Śródmieście (wraz z Powiślem i Starym Miastem) – podjęcie z powodzeniem szeregu akcji atakowania obiektów przewidzianych do zdobycia, m.in. Poczty Głównej na pl. Napoleona i Prudentialu, na którym już w kilka godzin po wybuchu powstania pojawiła się biało-czerwona flaga. Zdobyto także i zabezpieczono budynki Elektrowni na Wybrzeżu Kościuszkowskim.
Załamały się szturmy na pl. Zamkowy, mosty, al. Szucha, pl. Zbawiciela i pl. Unii Lubelskiej.

Ochota – bilans ujemny. Zakończony niepowodzeniem szturm na koszary policji w Domu Akademickim na pl. Narutowicza i inne obiekty.

Mokotów – nie zdołano opanować linii ul. Rakowieckiej, wyścigów na Służewcu i koszar w szkole przy ul. Woronicza 6.

Praga – obsadzono na Targówku i Bródnie szereg budynków, zdobyto pocztę i mennicę na Ząbkowskiej oraz gmach Dyrekcji Kolei przy zbiegu Targowej i Wileńskiej. Nie powiodły się ataki na mosty.

Wola – miejsce najbardziej udanych natarć powstańczych: magazyny na Stawkach, szkoła przy ul. Niskiej, z której uwolniono ok. 100 uwięzionych tam Żydów węgierskich, a także zdobyto pewne ilości broni i amunicji.

Straty:
Powstańcze – ok. 2000
Niemieckie – ok. 500 zabitych lub rannych i kilkuset jeńców

Ok. godz. 23.00 – Skierniewice, początek narady w sztabie dowódcy 9 Armii von Vormanna. Zapis z dziennika bojowego:
„Oczekiwane powstanie Polaków w Warszawie zaczęło się o godz. 17.00. Na obszarze całej Warszawy toczą się walki. Bezpośrednia arteria zaopatrzenia XXXIX korpusu pancernego jest przerwana. Szczęśliwie trzymanie warszawskiej centrali telefonicznej umożliwia połączenie z komendanturą Wehrmachtu oraz XXX korpusem pancernym. Dowództwo 9 armii zażądało sił policyjnych dla zgniecenia powstania.”

Dziękuję!

Podział oczywiście będzie, być musi, zastanawiam się tylko nad tym czy przeprowadzać go od razu - z kalendarium w pierwotnym założeniu miało być tak, żeby najpierw wrzucić tutaj informacje ze źródeł po kolei, a potem to wszystko przeredagować, połączyć w jedną logiczną, spójną całość.