Kolejka Marecka - zaciekawiamy Warszawą

Wojenne losy właścicieli (?)

W Archiwum Państwowym w Warszawie, zachowały się dokumenty dotyczące tragicznej śmierci Izaaka vel Icka Ajzenberga (jak w dokumentach spółki) Osobą, która zgłasza ten fakt jest jego syn Janusz Ajzenberg.
https://new.getto.pl/pl/Osoby/A/Ajzenberg-Icek

Został on zastrzelony przez Niemców w grudniu 1944, na Żoliborzu na ul Dziennikarskiej 23, gdzie się ukrywał


Drugi z właścicieli, Josek Ajzenberg, brata Izaaka (fabryka nazywała sę "Bracia Ajzenberg") zginął w obozie koło Frankfurtu.


Janusz Ajzenberg również wystąpił o uznanie za zmarłego swojego wuja Joska, który zmarł w obozie pracy w Niemczech

Josek Ajzenberg, akta Sądu Grodzkiego w Warszawie

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (13.06.2021 16:36:17)

Czy producent łoju i mydła był hyclem ?
znalazłem ciekawe informacje dotyczące związków rodziny Ajzenberg z Kołem. Z dokument Sądowego prezentowanego powyżej wynika, że Izaak był synem Chaima Ajzenberga.

Jak widać powyżej ojciec Izaaka zajmował się na Kole wytapianiem łoju, z którego potem produkowano m.in świece i mydło. Z moich obserwacji, tak wyglądał właśnie, rozwój rodzinnego biznesu w tym okresie. Fabrykanci i mydła z okresu dwudziestolecia byli najczęściej potomkami drobnych rzemieślników, którzy trudnili się wytapianiem łoju ("fabryka" Chaima Ajzenberga miała ... 2 robotników)

Spotkałem się z informacjami w sieci jakoby Ajzenbergowie byli rakarzami (hyclami). Nie znalazłem żadnych dowodów na to a raczej dużo informacji temu przeczących. W czasach gdy Chaim Ajzenberg wytapiał łój na Kole (ok 1900) czyścicielem miejskim, bo taki formalny tytuł miała osoba, która między innymi wyłapywała bezpańskie psy,był nijaki Roman Ditwald urzędujący na Niskiej 72


postać dość niesympatyczna, która w pełni zasługująca na miano "hycla"


Z informacji z ówczesnej prasy wynika, że po aferze z Ditwaldem, Towarzystwo Opieki na Zwierzętami, wyasygnowało w 1905, środki na budowę Zakładu Utylizacyjnego, jak wtedy zaczęto nazywać miejsce pracy czyściciela miejskiego. Od 1905 roczniki podają, lokalizację zakładu czyściciela Młocińska 8. Nie udało mi się ustalić od kiedy Zakład Utylizacji został zlokalizowany na Kole, pierwszą informację mam z 1922.

Warto przypomnieć, że w tym czasie, Bracia Ajzenberg, mieli już fabrykę mydła na Leszno 104.

dokładny opis czym zajmował się zakład utylizacji, który należał do miasta znalazłem w Kurierze z 1926

Jak widać Fabryka Mydła Wisła była odbiorcą tłuszczu produkowanego z utylizowanych zwierząt. Wydaje się rozsądne biznesowo, że przeniesiono ją na Koło w bezpośrednie sąsiedztwo Zakładu Utylizacji? Nie udało mi się niestety ustalić gdzie była pierwotnie fabryczka Chaima Ajzenberga na Kole i czy jego syn Izaak wybudował zakład na posesji należącej do ojca czy może wykorzystano lokalne znajomości Chaima? Jak by nie było widać, że Ajzenbergowie nie byli w żaden sposób związani z wyłapywaniem bezdomnych psów, byli odbiorcą tłuszczu produkowanego przez Zakład Utylizacji należący do Magistratu.

Odpowiedź na pytanie skąd ta czarna legenda, może dać artykuł którego kopię znalazłem na fejsbukowym fanpage poświęconym historii Koła

https://www.facebook.com/Moje-osiedle-K … 421976530/

Widać, że w odbiorze "publicznym" fabryka mydła Wisła była kojarzona z uciążliwą działalnością Zakładu Utylizacji. Może dla tego przypisywano jej też działalność "hyclowska".  Na zdjęciach, które prezentowałem wcześniej a także na szkicach widać, że to był  jeden kompleks budynków. Postronnemu obserwatorowi zapewne trudno było odróżnić gdzie trafiają schwytane bezpańskie psy?

Na koniec informacja, którą otrzymałem z APW. Po II Wojnie, syn zmarłego tragicznie Izaaka Ajzeberga, Jerzy rozpoczął przed Dekretem Bieruta, postępowanie spadkowe w sprawie nieruchomości, która należała do rodziny.
https://new.getto.pl/pl/Osoby/A/Ajzenbe … k-Nieznane

Okazało się, że Izaak Ajzenberg nabył nową kamienice, wybudowaną ok 1938, przy Raszyńskiej 3a (dom stoi do dziś).
http://www.warszawa1939.pl/obiekt/raszynska-3
Wygląda na to, że fabryka przynosiła godziwe dochody (i chyba ostateczny dowód na to, że przypisywanie Ajzenbergom profesji "łapaczy bezpańskich psów"/hycli jest miejskim mitem).

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (13.06.2021 11:01:04)

dzięki niezrównanemu roox (dzięki Fryderyk!) dowiedzieliśmy się więcej o 'prehistorii' fabryki mydła;
fabryka powstała w 1896 jako Warszawska Fabryka Nawozów Sztucznych, Henryka Radziszewskiego;

na polonie jest broszura fabryki
https://polona.pl/item/warszawa-fabryka … o:metadata

z broszury opisującej działalność, możemy dowiedzieć się że owe "nawowy sztuczne" to mączka kostna zwierząt gospodarskich z uboju oraz sproszkowana krew zwierzęca; pierwotnie więc zakład utylizacyjny był zapewne częścią fabryki przeznaczoną do pozyskania surowców, do produkcji nawozów;
lokalizacja takiej fabryki na Kole wydaje się mieć sens ponieważ było tu ulokowanych najwięcej garbarni w regionie Warszawy (ok 9 na samym Kole ok 1900); dostawcą surowca mogła być również duża przemysłowa rzeźna znajdująca się w okolicach dzisiejszej Ostroroga-Kozielskiej

zakłady pojawiają się w księgach adresowych do ok 1908 pod rożnymi nazwami; nie znalazłem informacji czy zbankrutowały? a może zmieniły nazwę tak że nie mogłem jej zidentyfikować?


przypomnę że po I wojnie, pojawił się w tym miejscu Miejski Zakład Utylizacyjny; wydaje się bardzo rozsądne wykorzystanie dawnego, komercyjnego zakład utylizacyjny, do identycznej działalności miejskiej/publicznej?

teraz domysły: nie wiadomo czemu (i czy?) fabryka przestała działać ok 1908; własność "skarbu państwa" (bądź magistratu) po 1918 wskazuje, że podczas okupacji był to zakład należący do administracji niemieckiej a po 1918 przejęty przez Państwo Polskie jako mienie "po-zaborcze";

Przypomnę, że na podstawie pozwolenia na budowę z 1928, postawiłem tezę że Ajzenbergowie wybudowali fabrykę w sąsiedztwie Miejskiego Zakładu Utylizacyjnego ze względu na bliski i łatwy dostęp do surowca jakim był tłuszcz z utylizowanych zwierząt; wydaje się jednak, że było inaczej: Ajzenbergowie nabyli zapewne od Państwa/lub Miasta niedziałającą, przedwojenną, fabrykę nawozów  i zmodernizowali ją do potrzeb produkcji mydła gospodarczego (szarego); zapewne jedna infrastruktura przemysłowa z zakładem utylizacji była dla nich olbrzymim ułatwieniem

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (3.05.2021 09:21:45)